Η ARTENS διαβάζει την συνέντευξη του Φίλιππου Παράσχου με την Μαριγώ Κάσση στο GR

Εικόνα ή ουσία; Ή εικόνα με ουσία;
Τι σημαίνει μια εικόνα χωρίς ουσία; Δεν θα είχε κανένα ενδιαφέρον. Αλλά ποια είναι η ουσία σε μια εικόνα; Το μήνυμα, η μορφή, το περιεχόμενο, όλα έχουν σημασία. Εξαρτάται βέβαια από το είδος της εικόνας. Αν μιλάμε για έργο τέχνης ή για μια διαφήμιση ή για ένα ντοκουμέντο. Οι προτεραιότητες σε κάθε περίπτωση είναι διαφορετικές. Η αρτιότητα ενός έργου π.χ. δεν είναι απαραίτητη σε ένα ντοκουμέντο. Εκεί μετράει κυρίως η δύναμη του μηνύματος, ενώ στην τέχνη έχει σημασία το πώς η εκφραστικότητα και η δύναμη του αισθήματος που μεταδίδεται. Μπορεί κάλλιστα να είναι αυτή η ουσία.

Στις μέρες μας ισχύει ακόμα περισσότερο το «μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις»;
Η εικόνα έχει δύναμη γιατί περνάει το μήνυμά της αστραπιαία. Η πληροφορία σήμερα είναι καταιγιστική, στο επίπεδο του ντοκουμέντου και της αλήθειας είναι πολλές φορές αμφισβητήσιμη και μας δημιουργεί την ανάγκη να ξεσκαρτάρουμε, να κοιτάξουμε πίσω από τα φαινόμενα, να φτιάξουμε μια δική μας εικόνα, που την θεωρούμε πιο πραγματική. Από την άλλη, χρειάζεται χρόνος για να μελετήσεις, να κρίνεις, να εμβαθύνεις και να αισθανθείς. Προτιμώ όμως να γίνονται τα πράγματα λίγο πιο αργά, αλλά πιο ουσιαστικά.

Είστε και καθηγήτρια. Τι σημαίνει για σας καλός καθηγητής σε οποιαδήποτε ειδικότητα;
Είναι σαν αρχηγός μιας ομάδας, που έχει να πει κάτι, να μεταδώσει γνώσεις, να οδηγήσει τους νεότερους να αναζητήσουν μονοπάτια και τρόπους που δεν έχουν ενδεχομένως φανταστεί, να ανακαλύψουν τον εαυτό τους και τις δεξιότητές τους. Να τους εμπνεύσει και να είναι κοντά τους. Γι’ αυτό πρέπει να έχει σεβασμό στην προσωπικότητα του καθενός και διορατικότητα, για να καταλαβαίνει τις δυνατότητές του και να τον βοηθάει να βρει το προσωπικό του ιδίωμα. Να μπορεί να ξεχωρίσει και να δείχνει στον μαθητή τα ουσιαστικά πράγματα, μέσα από τον σωρό. Είναι σημαντικό να είναι ενεργός στον τομέα του και ενημερωμένος για το τι συμβαίνει στον χώρο του.

Ποιος είναι ο ιδανικός μαθητής για εσάς;
Αντί για μαθητής, στην περίπτωσή μας, θα έλεγα ένας εν δυνάμει καλλιτέχνης, που από τον καθηγητή ζητάει τις γνώσεις και την εμπειρία. Είναι κατά κάποιο τρόπο ένας «συνεργάτης» – χωρίς όμως να παραλείπουμε την εξουσία του καθηγητή που πηγάζει από τη γνώση και τη θέση. Κάποιος που αγαπάει αυτό που έχει επιλέξει, με ανοιχτό μυαλό και ανησυχίες, σκεπτόμενος, που θα ακούσει τη διδασκαλία, αλλά θα διαφωνήσει κιόλας όταν πρέπει και δεν θα ρωτήσει ποτέ πόση δουλειά πρέπει να κάνει για να ολοκληρώσει την ιδέα του. Δάσκαλος και μαθητής, μαθητής και δάσκαλος, είναι μια σχέση αμφίδρομη και εμείς που διδάσκουμε, διδασκόμαστε πολλά από τους μαθητές μας.

Ποιο είναι το επίπεδο της εκπαίδευσης στις εφαρμοσμένες τέχνες στη χώρα μας;
Πιστεύω πως έχουμε ένα σπουδαίο καλλιτεχνικό δυναμικό στις εφαρμοσμένες τέχνες, βλέπουμε εξάλλου, τα τελευταία χρόνια, πόσο σημαντικά πράγματα έχει πετύχει. Από την άλλη, οι καλλιτέχνες απευθύνονται σε ένα κοινό με μικρή έως ανύπαρκτη παιδεία για το αντικείμενο και αυτό δημιουργεί ένα χάσμα και καθυστερεί την εξέλιξη. Υπάρχει μεγάλη έλλειψη ενδιαφέροντος από το κράτος για την τέχνη, κάτι που βλέπουμε σε όλες μορφές τέχνης. Δεν θα μπορούσε π.χ. σε μια χώρα που δεν έχει μια ανεξάρτητη Ανωτάτη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών, το κράτος να αγκαλιάσει και να στηρίξει τις ιδιωτικές σχολές που πληρούν τις προϋποθέσεις μιας καλής παιδείας; Βεβαίως, όλες οι ελλείψεις έχουν σχέση όχι μόνο με τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, αλλά την παιδεία και τις προτεραιότητες αυτών που αποφασίζουν.

Ποιοι είναι οι δικοί σας αγαπημένοι καλλιτέχνες;
Θα μπορούσα να παραθέσω εδώ μια ολόκληρη λίστα. Κάθε εποχή έχει καλλιτέχνες που αφήνουν τα ίχνη τους ανεξίτηλα. Κυκλαδικά και κλασικά, Πομπηία και Αναγέννηση, 20ός αιώνας… Θα στεκόμουν όμως σήμερα σε δύο καλλιτέχνιδες που με εμπνέουν και που τα έργα τους με ενδιαφέρουν και με συγκινούν. Η μία είναι η Louise Bourgeois, η ζωή και το έργο της, τα σύμβολά της. Μέσα από τους δυνατούς συμβολισμούς που εμπεριέχουν οι φιγούρες της, τα τεράστια γλυπτά, οι μικρές κατασκευές και τα σχέδιά της, καταγράφει τις βαθιές ανθρώπινες αγωνίες και πόνους. Καταφέρνει μέσα από προσωπικά τραύματα και εμπειρίες να κάνει μια τέχνη τόσο οικουμενική. Η άλλη, είναι η Sophie Calle μια conceptual καλλιτέχνιδα, για τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τους ανθρώπους και καταγράφει τη ζωή και τις συνήθειές τους, κρυφά σαν ένας ντετέκτιβ, αναζητώντας στα έργα της την έννοια της ταυτότητας και της ιδιωτικότητας.

Έχετε εμμονές σε θέματα και αν ναι σε ποια και γιατί;
Νομίζω πως δεν υπάρχει καλλιτέχνης χωρίς εμμονές. Η ζωή, η έννοια της απώλειας, οι σχέσεις με τους ανθρώπους, οι μνήμες, τα γυναικεία ζητήματα είναι οι βασικές πηγές της θεματολογίας μου. Τα έργα μου βασίζονται σε προσωπικά βιώματα και έχουν πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία και σύμβολα. Το κοριτσάκι που τρέχει, οι σκάλες, η ντουλάπα, οι γυναικείες φιγούρες-σκιές. Όλα αυτά έρχονται και ξανάρχονται στα έργα μου, είτε μέσα από μνήμες είτε μέσα από τη ζωντανή επαφή με τους ανθρώπους γύρω μου, κυρίως τις γυναίκες. Πολύ σημαντικό στοιχείο στα έργα μου, είναι η σχέση μου με την ύλη, το χειροποίητο, η χρήση πολλών και διαφορετικών υλικών, ανάλογα με το περιεχόμενο και τι θέλω κάθε φορά να εκφράσω. Π.χ. ένα περιβάλλον από χαρτί, η μνήμη μέσα από ένα εφήμερο υλικό, (χάρτινα φορεματάκια, 2005), ξύλο, φως, ήχος, τρέσες, πλεκτά, υφάσματα τυπώματα κ.ά. στις ντουλάπες (Two X, 2009), συνυπάρχουν με τα κλασικά υλικά ενός ζωγράφου.

Μια εικόνα που είδατε και θα θέλατε να είχατε δημιουργήσει εσείς;
Θα διαλέξω μια εικόνα (The weather project) που την έχω ζήσει στο Λονδίνο. Ήταν ένα περιβάλλον-εγκατάσταση του Δανού καλλιτέχνη Olafur Eliasson στο Turbine Hall της Tate Μοdern. Ένας τεράστιος ήλιος από άπειρες λάμπες φώτιζε όλον αυτόn τον τεράστιο χώρο με ένα θερμό πορτοκαλί, φτιάχνοντας μια ατμό σφαιρα εξωπραγματική και καθηλωτική. Αισθανόσουν ότι βρίσκεσαι σε ένα περιβάλλον τόσο γνωστό, αλλά συγχρόνως τόσο μαγικό και παραμυθένιο. Όλοι ήταν καθισμένοι ή ξαπλωμένοι στο πάτωμα, όπως σε μια παραλία, κοιτούσαν την αντανάκλασή τους στο ταβάνι, ζούσαν μια εμπειρία μοναδική. Ένα έργο δυνατό και μαγικό, που κυριολεκτικά σε ταξίδευε. Ποιος δεν θα ήθελε να μαγεύει έτσι τον κόσμο;